دیوار سبز در معماری و بازسازی
دیوار سبز
خلاصه
امروزه در جهان، مسایلی نظیر افزایش جمعیت، بهره برداری نادرست از طبیعت و شهرسازی به صورت گسترده، باعث از
بین رفتن طبیعت و فقدان پوشش گیاهی لازم شده است. این امر علاوه بر اینکه انسان را از ارتباط با طبیعت و زیباییهای
آن باز داشته است، باعث ایجاد مشکلات اساسی زیست محیطی و هزینه های اقتصادی بالای ناشی از آن شده است.
بدین ترتیب انسانها برای مقابله با این معضلات به رویکردی طبیعت محور روی آورده اند. از طرفی، از میان فضاهای معماری،
فضای داخلی از اهمیت فراوانی برخوردار است.
زیرا از زمانی که انسان زندگی خود را آغاز میکند و تا هنگامی که آن را بهپایان میبرد، پیوسته در فضاهای داخلی حضور دارد. فضای داخلی محیطهای معماری، امروزه تا حدی مورد توجه قرار
گرفته است، که علاوه بر مسایل روانشناختی و زیبایی شناختی، در شاخه های مختلف علمی مورد بحث و نظر قرار میگیرد.
یک معمار با توجه به معماری داخلی یک ساختمان، از طرفی میتواند با توجه به انعطافپذیری و تطبیق پذیری بنا با نیاز–
های روز باعث افزایش عمر مفید یک ساختمان شود، و یا از دید دیگر، با توجه کردن به مسایلی از قبیل نور و تهویه باعث
کاهش مصرف انرژی و افزایش آسایش کاربران شود.
بدین ترتیب معماری داخلی از جنبه های مختلف قابل بحث و بررسی است. آنچه در این مقاله، که پژوهشی توصیفی میباشد، مورد توجه قرارگرفته است، استفاده از جدارههای سبز در فضای
داخلی ساختمان به عنوان پاسخی به مشکلات فراوان زیست محیطی از جمله آلودگی هوا، کاهش گازهای گلخانهای، کاهش
دمای محیط پیرامون و تعدیل جزیره گرمایی شهری، کاهش آلودگی صوتی، کاهش مصرف انرژی باعث بهبود کیفیت
محیط داخلی ساختمان شده و همچنین میتواند به عنوان روشی کاربردی برای پاسخ به تغییرات عملکری، اقتصادی،
فرهنگی، اکولوژیک، و در یک کلام در افزایش سطح انعطاف پذیری محیط داخلی، موثر باشد.
.مقدمه
امروزه به دلیل متراکم سازی و افزایش ارزش زمین، شاهد کاهش چشمگیر پوشش گیاهی در فضاهای شهری و مشکلات
زیست محیطی ناشی از آن هستیم. که این امر علاوه بر اینکه انسان را از ارتباط با طبیعت و زیبایی های آن باز داشته
است، باعث ایجاد مشکلات اساسی زیست محیطی همچون گرم شدن زمین، آلودگی هوا، مصرف بی رویه انرژی، و هزینه
های اقتصادی بالای ناشی از آن شده است. بدین ترتیب در جوامع امروزی شاهد رویکردی فراگیر به باغ سازی عمودی
هستیم؛ که این مسئله به معرفی انواع دیوارها، نماها و بام های سبز، به عبارتی ساختمان سازی سبز و پژوهش بر روی
روش های اجرا، مزایا، و محدودیت های آن منجر شده است. در این بین دیوار سبز یکی از مولفه های ساختمان سازی سبز
است که در محیط داخلی ساختمان کاربرد دارد و به تازگی وارد عرصه ی معماری شده است. این نوع از دیوار به عنوان
پاسخی به مسئله ی فقدان پوشش گیاهی مناسب در داخل ساختمان های شهری است. کاربرد دیوار سبز در ساختمان
علاوه بر زیبایی و ایجاد جذابیت بصری در محیط های داخلی، اثرات مفید دیگری، از جمله بهبود کیفیت هوای محیط
داخلی، افزایش میزان انعطاف پذیری در محیط داخلی، و کاهش آلودگی های صوتی در داخل ساختمان دارد. که در این
پژوهش به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش یافتن جایگاه دیوار سبز در معماری داخلی
محیط های داخلی ساختمان و دستیابی به مزایایِ کاربرد این نوع از دیوار در محیط های داخلی است. این پژوهش سعی
در یافتن پاسخی مناسب برای سوال های زیر دارد:
انواع دیوار سبزِ قابل استفاده برای محیط داخلی ساختمان کدامند؟
استفاده از دیوار سبز چگونه می تواند باعث کاهش آلودگی هوای محیط داخلی شود و به بهبود کیفیت هوا کمک کند؟
دیوار سبز چگونه می تواند باعث ایجاد انعطاف پذیری و در نتیجه افزایش عمر مفید یک ساختمان شود؟
تاریخچه ی استفاده از دیوار سبز
از زمان های گذشته تا کنون انسان به دنبال تلفیق طبیعت با محیط زندگی خود بوده است. لذا تلفیق معماری با طبیعت و
گیاهان، یک ایده جدید نیست، بلکه از زمانهای اولیه، بنا های معماری در دل طبیعت و در ارتباط نزدیک با محیط زندگی
انسان ها بوده است. با مطالعه در خصوص معماری باستان متوجه میشویم که دیوارهای شیبدار زیگورات نانا 2200
سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد، با درختان و بوته ها پوشیده شده بود.
باغهای معلق افسانهای بابل، که شامل بامباغهای باشکوه و باغهای پلکانی بودهاند، نخستین نمونه شناخته شده از بامها و دیوارهای سبز میباشند که بین قرون ۸ و
کلبه های زیر زمینی در عصر واکینگ ها در ایرلند و اسکاتلند و نیز سقف « ۰[ همین طور [». ۰۲ قبل از میلاد ساخته شدند
های پوشیده از چمن در منطقه ی ایسلند و اسکاندیناوی، گواهی بر استفاده از بام ها و دیوار های سبز در طول تاریخ می–
]۰[». باشن
در عصر رنسانس نیز در فرانسه و ایتالیا گونه هایی از دیوارهای سبز بوجود آمد که اکثرا توسط دولت و در ساختمانهای «
عمومی شکل میگرفت . قابل توجه است که در آن عصر دیوار ها با گیاهان رونده که ریشه در زمین داشتهاند پوشانده می–
استاد *» استنلی هارت وایت « در دوران جدید اختراع اولین دیوار سبز یکپارچه در سال ۰39۸ توسط « ]۰[ ». شده است
معماری منظر صورت گرفت. در قرن بیستم با افزایش نیاز به سطح افقی در زمین های محدود شهری گرایش به باغ ها و
فضا های سبز عمودی افزایش یافت . توسعه †» پاتریک بلانک « در اواخر دهه ی ۸۲ میلادی ایدهی دیوارهای سبز توسط
]9[ ». یافت
انواع دیوار های سبز
امروزه سطوح سبز عمودی فرصتهای جدیدی را برای پیوند محیط داخلی و طبیعت پیش روی ما گذاشته اند. کاربرد
دیوارهای سبز برای سلامت طولانی مدت و پایداری جوامع ما حیاتی هستند. فناوری های مبتنی بر این دیوارها گزینه های
به تمام سطوح قائم و افقی که توسط « متنوع و فراوانی برای طراحی معماری مهیا می کنند. به طور کلی می توان گفت
۰9 [ دیوار سبز از نظر نحوه ی اجرا و سیستم [». پوشش گیاهی سبز در بر گرفت شده اند جداره های سبز اطلاق می شود
های آبیاری و کاربرد، به انواع مختلفی تقسیم میشود که در ادامه به بررسی انواع دیوارهایی که در طراحی فضای داخلی
مورد استفاده قرار می گیرند، میپردازیم.
1.3 . دیوار زنده‡
دیوار های زنده، از کنار هم قرار گرفتن پانل هایی با پوشش گیاهی از پیش کاشته شده تشکیل می شوند، که توسط
سیستم سازه سبکی به صورت عمودی یا با فاصله به دیوار ساختمان نصب می شود و یا به صورت مستقل و خود ایستا قرار
از مزایای دیوار های زنده به تنوع گیاهان آن می توان اشاره کرد. مزیت دیگر آنها استفاده از گیاهان از پیش « . می گیرند
کاشته شده است که از نظر زمانی سریع تر به نتیجه مطلوب از نظر رشد نهایی گیاهان می رسند. دیوارهای زنده خود به دو
]4[». نوع غیر فعال و فعال تقسیم می شوند
* –Stanley Hart White
† – Patrick Blanc
‡ – living wall
)21 : تصویر 1 : دیوار زنده )دستور العمل کاربردی اجرای دیوار سبز بر بدنه ی ساختمان، 1332
2.3 . دیوار زنده غیر فعال
دیوار زنده غیر فعال از پانل های مربع یا مستطیل شکل مدولاری تشکیل شده اند که محیط کشت گیاه را به صورت
عمودی فراهم کرده و از گیاه نگهداری می کند. این پانل های مدولار توسط سیستم های استراکچر سبکی با فاصله به
نمای ساختمان و یا سازه ی ساختمان متصل میشود. جزییات اجرایی پانلها متفاوت بوده و بسته به نوع کارخانهی آن از
جنسهای متفاوتی همچون پلاستیک، پلی استایرن، پلی پروپیلن، سفال، فلز استیل آلومینیوم، منسوج صنعتی )نوعی
نمد( و یا بتن سبک میباشند. در اغلب موارد بستر کاشت فقط حکم نگهدارنده گیاه را داشته و مواد غذایی توسط سیستم
] آبیاری در دسترس گیاه قرار میگیرد.] 5
)23 : تصویر 2 : دیوار زنده )دستور العمل کاربردی اجرای دیوار سبز بر بدنه ی ساختمان، 1332
3.3 . دیوار زنده فعال
با تلفیق و ادغام در تاسیسات گرمایش و « یکی از جدیدترین انواع دیوار های سبز، دیوار زنده فعال است. این نوع دیوار
سرمایش و تهویه ساختمان به گونه ای طراحی شده است تا هوای فضای داخلی را تصفیه نموده و به صورت تنظیم کننده
حرارتی عمل کند. در این سیستم، از هوای تولید شده توسط گیاهان در سیستم تهویه هوای ساختمان استفاده می شود.
شاخ و برگ گیاهان مونوکسید و دی اکسید کربن را جذب میکنند، موجودات ذرهبینی ریشه، ترکیبات آلی و ذرات معلق
در هوا را میزدایند و فرایند طبیعی گیاهان هوای تازه تولید میکند که از طریق یک هواکش درون سیستم کشیده شده و
سپس داخل ساختمان میشود. در این سیستم ریشه گیاه بین دو لایه منسوج صنعتی قرار میگیرد و تغذیه آنها از طریق
]4[ ». آب غنی شده با مواد مغذی انجام می شود
)5 : تصویر 3 : کاربرد و ساز و کار دیوار زنده فعال )قدیر و همتیان، 1332
3.3 . سیستم سطح سبز نوع 1
سیستم سطح سبز نوع یک، به عنوان متنوع ترین سیستم در فضای داخلی ساختمان در نظر گرفته میشود. در این
با استفاده از گلدانهای استاندارد صنعتی، به سادگی می توان گیاهانی نگهداری کرد که برای فصول مختلف و « سیستم
مناسبتهای ویژه قابل تعویض باشند. این کار میتواند کم و بیش بر روی هر سطح داخلی انجام شود. این سیستم شامل
جعبههای پروپیلن قابل دسترس بازیافت شده هستند که میتواند برای هر اندازه دیوار مناسب باشد. آنها یک پوشش ضد
آب شیاردار و زبانه دار در سطح جلو و سطح پشتی دارند. روند سیستم آبیاری عمومی آن، از راه دور میباشد. مخازن
گردش مجدد در زیر دیوار یا بالای آن قرار داده میشوند. این مخازن میتوانند بطور خودکار هنگامی که یک منبع آب در
]4[ ». دسترس است بالا بروند و یا می توانند دستی پر شوند
)5 : تصویر 4 : سیستم سطح سبز نوع یک)قدیر و همتیان، 1332
3.3 . سیستم سطح سبز نوع 2
سیستم سطح سبز نوع ۰، نیز همانند سیستم سطح سبز نوع یک، یکی از انواع سیستم های دیوار سبز کاربردی برای
این سیستم برای محیطهای داخلی مانند راهروها، فضای پذیرایی، کریدورها و دیگر جاهای « . محیط داخلی ساختمان است
با ترافیک بالا مشخص شده است. این سیستم برای گسترش سریع و ساده بسیار لازم است که در برگیرنده طراحی کاملا
تلفیق شده میباشد که امکان قرار دهی را در هر جا فراهم میکند و نیازی به اتصال به آب ندارد. مخزن وپمپ آبیاری یا
]4[ ». مخزن آب، پمپ و تایمر در داخل کف سیستم گنجانده شده است و می تواند دستی پر شود
)6 : تصویر 5: سیستم سطح سبز نوع دو )قدیر و همتیان، 1332
3.3 . دیوار های مینیاتوری سبز
یکی دیگر از راهکارهای کاربرد فضای سبز به صورت منسجم در محیط داخلی ساختمان استفاده از دیوار های مینیاتوری
پوشیده شده با گیاهان است. در این روش انواع خز های متراکم بر روی پانل های شکل دار کاشته می شوند. بدین ترتیب
طراحی دیوارهای سبز گیاهی با حالت مینیاتوری می تواند به گونه ای قالببندی شود که رشد گیاهان طبیعی در داخل «
ساختمان را به نمایش درآورد. البته باید خاطرنشان ساخت، بخش عمده گیاهان پوششی این نوع از دیوار از انواع خزه های
متراکم و در هم فرو رفته تشکیل میشود که با رشد متعادل و متوازن خود به جذابیت هرچه بیشتر این دیوار می–
]4[». افزاید
)7 : تصویر 6 :کاربرد دیوارهای سبز گیاهی با حالت مینیاتوری )قدیر و همتیان، 1332
- فواید کاربرد دیوار سبز در محیط داخلی
استفاده از دیوار های سبز در محیط های داخلی در وهلهی نخست برای محیط خسته کننده و یکنواخت اطراف ما زیبایی
به ارمغان میآورند. همچنین دیوار سبز، یک راهحل منطقی برای ارتقای نمای درونی و بیرونی ساختمان ها، بهبود هوا،
کاهش مصرف انرژی و افزایش نشاط و هوشیاری ساکنان در محیطهای داخلی ساختمان است. هدف این بخش معرفی
مزایا و فواید کاربرد این فناوری در محیط های داخلی است.
1.3 . بهبود کیفیت هوای محیط داخلی ساختمان با استفاده از دیوار سبز
در حالی که آلودگی « . آنچه عموما از مسأله ی آلودگی هوا درك می شود مربوط به محیط های باز و فضاهای خارجی است
هوای داخل ساختمان ها نیز می تواند به همان نسبت خطرناك و مرگآفرین باشد. تحقیقات نشان میدهد که آلودگی
هوای داخلی در کلان شهرها به طور عمده از آلودگی هوای خارجی نشات میگیرد که منبع آن نیز حجم بالای تردد
همچنین آلودگی هوا در محیط های بسته، می تواند ناشی از مواد جامد معلق همچون گرد و « ]9[ ». وسایل نقلیه است
غبار، عوامل بیولوژیکی مثل قارچ و هاگ، آزبست و رادون ، آلاینده های گازی و ترکیبات آلی فرار باشد. بعلاوه عدم تهویه
]6[ ». مناسب نیز می تواند باعث افزایش آلودگی شود
در ادامه برای مقابله با آلودگی هوای داخلی استفاده از دیوارهای سبز، به عنوان راه حلی کاملاً ارگانیک و سازگار با محیط
زیست پیشنهاد شده است. دیوار های سبز با انجام عمل فتوسنتز و همچنین گیاه پالایی باعث بهبود کیفیت هوای داخلی
ساختمان میشوند که در ادامه به طور مفصل به توضیح داده هر یک پرداختهایم.
1.1.3 . بهبود هوای داخلی از طریق عمل فتوسنتز
همان طور که میدانیم گیاهان طی عمل فتوسنتز، دی اکسید کربن محیط را جذب و اکسیژن تولید میکنند. گیاهان
همچنین با جذب ذرات و آلایندههای معلق هوا به عنوان فیلترهایِ طبیعی هوا عمل میکنند و با پاکسازی هوا به بهبود
طی تحقیقات انجام شده در رابطه با گیاهان آپارتمانی، دانشمندان متوجه شدهاند که « . سلامت هوا کمک شایانی میکنند
تعداد زیادی از گیاهان آپارتمانی در جذب اکثر آلایندهها و عناصر مضر داخلی نقش به سزایی دارند. افراد در محیط کار و
زندگی خود اغلب در معرض سمومی مانند فرمالدهید، مونوکسید کربن و بنزن قرار دارند. این مواد سرطانزا هستند و قرار
گرفتن در معرض این آلایندهها باعث اختلالات تنفسی و عصبی میگردد. این مواد در تولید محصولات مختلفی از قبیل
رنگ، جوهر، پلاستیک، فوم و مواد ضدحریق استفاده میشوند و براحتی در هوا منتشر میشوند. در برخی موارد سطح
ترکیبات آلی فرار در هوای یک محیط به قدری بالاست که باعث بروز مشکلات جدی برای ساکنان حاضر در محیط می–
شود. نتایج به دست آمده نشان میدهد که برخی از گیاهان خانگی قادر به فیلتر کردن و حذف چشمگیر این آلاینده های
]6[ ». سمی هستند
2.1.3 . بهبود هوای داخلی از طریق گیاهپالایی*
گیاه پالایی تکنولوژی نوظهورِ « . یکی از روش های کاهش آلودگی در محیطهای داخلی ساختمان ها، روش گیاهپالایی است
محیط زیستدوستی است که با استفاده از گیاهان به نابودی، کاهش، و یا تثبیت آلودگی هوا، زمین، و یا آب منجر می
]9[ ». شود
از مزیت های گیاهپالایی می توان به پاکسازی هوای محیط بدون نیاز به انرژی های فسیلی اشاره کرد. همچنین در این
روش تخریب محیطزیست بسیار پایین بوده و امکان از بین رفتن چند نوع آلودگی زیستمحیطی در یک زمان وجود دارد.
به عبارت دیگر، سایر شیوه های پالایش از جمله زیست پالایی میکروبی† نیازمند صرف انرژی و مواد شیمیایی هستند. این
در حالی است که گیاه پالایی عمدتا مستقل از عوامل خارجی انجام میشود و مورد قبول عموم مردم است. در مقابل،
محدودیت های زیر را هم برای این روش ذکر کردهاند. به عنوان مثال پس از عمل پالایش ممکن است سموم در گیاهان
ذخیره شده و زندگی موجودات دیگر را به خطر بیاندازد. همچنین گیاهان موجودات زنده هستند و میزان تحمل مسمومیت
* – Phytoremediation
† -Microbial Bioremediation__
آنها هم محدود است و حد مناسب آلودگی برای گونه های مختلف گیاهی متفاوت است. بعلاوه با توجه به دوره های رشد
گیاهان، یک فرآیند زمانبر محسوب می شود. بعلاوه در شیوهی گیاهپالایی صرفه ی اقتصادی دارد زیرا نسبت به روشهای
] مکانیکی، هزینه ها 6۲ تا ۸۲ درصد کاهش مییابند. ] 6
1.2.1.3 . گیاه پالایی از طریق سیستم دیوار سبز با فیلتراسیون طبیعی
مفهوم دیوارهای سبز به عنوان یک فیلتراسیون طبیعی برای هوا توسط شرکت معماری ندلا* در سال ۰۲۲۰ میلادی
توسعه یافته است که به عنوان روشی برای تصفیه ی سموم موجود در هوا، طی یک فرآیند گیاه پالایی شناخته می شود.
در این نوع دیوارهای سبز نیز از گیاهان هیدروپونیک تعبیه شده در سیستم تهویه ی ساختمان، استفاده می شود. لذا با
استفاده از چرخه ی زیستی گیاه و توانایی طبیعی آن برای فیلترسازی و پالایش سموم موجود در هوا، به نتیجه ی مطلوب
] می انجامد. ] 6
در حال حاضر دو روش طراحی در این دیوارها وجود دارد: نصب سیستم دیوار سبز روی سیستم تهویه مطبوع، و دیگری
ساخت یک دیوار تصفیه ی مستقل. از میان این دو روش رویکرد اول، روش مؤثرتری است. زیرا هوایی که از فضا به سمت
دیوار کشیده میشود، ابتدا توسط گیاهان تصفیه شده و سپس با استفاده از سیستم تهویه مطبوع در ساختمان منتشر می–
گردد. درحالی که در رویکرد دوم، دیوار یک واحد جدا از سیستم تهویه مطبوع است که در آن فن هایی داخل دیوار قرار
داده شدهاند که وظیفهی جذب هوا و بازگرداندن آن را ایفا میکنند. گرچه این دیوارها نیز بسیار مفیدند، اما به اندازه ی
روش اول مؤثر نیستند. زیرا تأثیر آنها بیشتر موضعی است. در این نوع سیستم از فن برای جذب هوای آلوده به سمت دیوار
]6[». استفاده شده و پس از آن هوای تصفیه شده توسط سیستم تهویه مطبوع ساختمان مجدداً به اتاق بازگردانده می شود
2.2.1.3 . سیستم دیوار فعال از طریق گیاه پالایی‡
سیستم دیوار فعال مدولار از طریق گیاه « پالایی هم باعث بهبود کیفیت هوای داخلی شده و هم به طور قابل توجهی انرژی
مصرفی دستگاه های تهویه مطبوع را کاهش می دهد. این سیستم منافع گفته شده برای دیوارهای سبز را تنها با کمک
ریشه ی گیاهان و درنتیجه خنثی سازی آلودگی ها موجب می شوند . سیستم دیوار فعال از طریق گیاه پالایی یک نوع
سیستم دیواری مدولار متشکل از تعدادی غلاف است. این غلاف ها محل قرارگیری گیاهان هیدروپونیک است. گیاهان در
دیوار قرارمیگیرند. به طوری که ریشههایشان به جای قرارگیری در خاك، در معرض هواست. این موضوع موجب میشود
توانایی آنها در پاکسازی هوا، ۰۲۲ تا 9۲۲ درصد افزایش ]6[ ». یابد
* -NEDLAW
† -The Active Modular Phytoremediation (AMP) System__
)7 : تصویر 7 : سیستم دیوار سبز فعال از طریق گیاه پالایی )کریمیان و علیزاده ، 1333
از آنجا که ریشهی گیاهان در معرض هواست و هوا مستقیماً بر روی آنها جریان دارد، سموم هوا به طور کامل توسط
میکروارگانیسم های موجود در ریشهها تجزیه شده و به مواد بیضرر تبدیل میشوند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت
که طی این فرآیند خود گیاه آلوده نمیشود درحالی که در بسیاری از مواردی که گیاه تنها از طریق برگهای خود عمل
پاکسازی را انجام میدهد، احتمال آلودگی آن میرود. در نهایت هوای پاك و تصفیه شده از غلافهای ذکر شده خارج می
این غلاف ها می توانند در اندازه ها و شکل های متنوع ساخته شوند که معماری « ] شود تا مجدداً وارد محیط گردد. ] 7
داخلی و همچنین میزان نیاز به جریان هوای عبوری از گیاهان منجر به این تنوع میشود. سیستم دیوار را می توان در
فضاهای داخلی بزرگ تجاری نصب کرد. البته در فضاهای کوچک نیز به همان اندازه کارایی دارد. به عنوان مثال سیستمی
]6[ ». تنها با چهار مدول در یک آپارتمان، معادل ۸۲۲ تا ۰۰۲۲ گیاه آپارتمانی تأثیرگذار خواهد بود
تصویر 8 : سیستم دیوار سبز فعال از طریق گیاه پالایی
پس از این توضیحات لازم به ذکر است که استفاده از گیاه پالایی توسط دیوار های سبز برای تصفیه ی آلودگی هوای
داخلی قدمت چندانی ندارد. هرچند که در بسیاری از کشورها نمونه های موفقی در این زمینه ساخته شده و به بهره
برداری رسیده است، ولی همچنان بررسی اثرات آن به تحقیق و پژوهش های میدانی بیشتری نیاز دارد . در حال حاضر با
در نظر گرفتن تمام مزیت ها در کنار محدودیت های دیوارهای سبز، فواید آن بسیار بیشتر ارزیابی شده و مشکلات آن قابل
اغماض است .
- انعطاف پذیری محیط داخلی با استفاده از دیوار سبز
در زندگی مدرن و چالش برانگیز امروزی، لحظه به لحظه، تحولاتی اساسی در ابزار آلات و امکانات زندگی روزمره ایجاد می
شود و در پی آن تغییراتی در نیازها و الگو های رفتاری افراد ایجاد می شود. لذا بشر نیازمند کالبدی منعطف برای زندگی،
در معماری و طراحی محیط منظور از واژه انعطاف پذیری، « . کار، آموزش و سایر فعالیت های روزمره ی خود است
ساماندهی فضای انسان ساخت و تغییر در آن برای دستیابی به شرایط، نیازها و کاربستهای جدید است. از آنجا که عناصر
سازندهی هر فضای معماری تعریف کلیت آن هستند. برای دست یابی به فضای انعطاف پذیر، باید عناصر سازنده یا اجزای
]۸[». آن نیز انعطاف پذیر باشند. میزان اهمیت انعطاف پذیری در فضاهای بیرونی و درونی یکسان است
ضرورت انعطاف پذیری از دو بعد در معماری قابل اثبات می باشد، یکی از نظر تئوری و دیگری تجربه های متعددی که در «
طول تاریخ معماری وجود داشته است. از نظر تئوری، تغییرات مستمری هستند که روزانه، ماهانه و حتی سالانه در عوامل
محیطی و عوامل انسانی رخ می دهند که این تغییرات به طور کلی در قالب سه دسته می باشند که عبارتند از: تغییر در
ساختار جمعیتی، تغییر در ضوابط و استاندارد ها و تغییر در ارزش ها. معماری نیز به منظور تطبیق این تغییرات و حفظ
]3[ ». کیفیت فضا، ناگزیر به تغییر می باشد
1.3 . مقیاس انعطاف پذیری
انعطاف پذیری در مقیاس کلان در مورد توانایی « . انعطاف پذیری در دو مقیاس کلان و خرد به کار برده می شود
تغییرپذیری در کاربری کل ساختمان به مثابه یک واحد کلی و یا قسمت های عمده یک ساختمان است. بدین وسیله تنوع
کاربری ها در محدوده ی حوزه افزایش می یابد. انعطاف پذیری در این مقیاس به این دلیل که با تغییرات کاربری عمده و
اساسی سروکار پیدا می کند، با الزامات طراحانه فراگیر و کلی ساختمان در می آمیزد، لذا ضرورت دارد که در این مراحل
انعطاف پذیری در مقیاس خرد، قابلیت ایجاد فضاهایی خاص به منظور انجام گستره « ۸[ و [». طراحی مورد توجه قرار گیرد
ی وسیعی از عملکرد ها را مورد نظر قرار می دهد. این مقیاس از انعطاف پذیری عمدتاً با سازوکار زندگی اکثریت وسیعی از
کاربران متعارف سازگاری دارد. این مقوله بر کیفیت محیطی در فعالیت ها و قدرت انتخاب روزمره اکثریت مردم تأثیر
مستقیم می گذارد؛ لذا بسیار مهم و با اهمیت تلقی می گردد. این مقیاس از انعطاف پذیری با تصمیم گیری های طراحانه
ریزتر و جزیی تر درگیری پیدا می کند. بنابراین برای کاربران اهمیت حیاتی داشته و می توان در سطوح بعدی مورد
]۸[ ». بررسی قرار می گیرد
معمولا در ساختمان ها بخش های متنوعی از امکانات بالقوه جهت تأثیر گذاری یا مداخله در انعطاف پذیری نقش دارند. «
در اغلب ساختمان ها فضاهایی برای جای دادن تأسیسات و خدمات مشترك مانند راه پله ها و آسانسورها، داکت ها و …
وجود دارد. این فضاها معمولا حوزه یا هسته ی مستحکم و با ثبات بنا محسوب می شوند که باید در جایی قرار بگیرند که
]۰۰[». برای کارکرد سایر فضاها محدودیت ایجاد نکنند
2.3 . سطوح انعطاف پذیری
انعطاف پذیری در سه سطح اعمال می گردد که عبارتند از: شکل فضا، اندازه ی فضا و طراحی جزییات فضا.
شکل فضا بر تعداد فعالیت های متفاوتی که میتواند در سطح مشخص انجام پذیرد، تأثیر میگذارد . همچنین از نظر اندازه–
ی فضا، غالبا فضاهای بزرگتر پذیرای گسترهی وسیعتری از فعالیتها نسبت به فضاهای کوچکتر هستند. اما وقتی اندازه
اتاقها از یک مقدار مشخص تجاوز کند، سیر صعودی افزایش فعالیت ها کاهش می یابد. این بدین معناست که اندازهی
فضا یک حد بهینه دارد. در مورد جزییات فضا می توان گفت که عواملی مانند محل در، پنجرهها، کلید و پریزها و
] رادیاتورها میتواند بدون اعمال هزینهی مضاعف تأثیر زیادی بر افزایش انعطاف پذیری داشته باشند. ] ۸
3.3 . کاربرد دیوار سبز در انعطاف پذیری محیط داخلی
پس از توضیحات لازم در مورد ماهیت انعطاف پذیری و سطوح و مقیاس های مختلف انعطاف پذیری، لازم است به کاربرد
دیوار سبز به عنوان عنصری جهت افزایش انعطاف پذیری ساختمان ها بپردازیم.
همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، ایده آل ترین نوعِ انعطاف پذیری، انعطاف پذیری از طریق طراحی جزئیات فضا
است. دیوار سبز هم یکی از جزییاتِ طراحی است که باعث تقویت انعطاف پذیری چیدمانی درون فضا میشود. دیوار سبز
در مقیاس خرد به کار میرود و امکان ایجاد دو فضای خاص با قابلیت تغییر در اندازه، در طرفین خود را به کاربر میدهد.
دیوارهای سبز علاوه بر تقسیم کامل محیط چه از نظر بصری، چه از نظر کاربردی، به راحتی قابل جابجایی است. بدین
ترتیب به راحتی در مواقع نیاز میتوان از ابعاد یک اتاق کاست و به ابعاد دیگری افزود. به عبارتی با استفاده از این دیواره ها
فضای داخلی را تفکیک کرد و یا با قرار دادن آن در کنارهی دیواره های فضای دو طرف فضای داخلی، را تجمیع کرد.
- کاهش آلودگی صوتی در محیط های داخلی با استفاده از دیوار سبز
یکی از مزایای کمتر شناخته شده ی دیوار های سبز کاهش آلودگی صوتی در ساختمان است. از دیرباز انسان ها از گیاهان
برای کاهش آلودگی صوتی محیط های باز بهره بردهاند. یکی از کاربردهای گیاهان به منظور کاهش آلودگی صوتی در
فضای باز در سراسر جهان، کاشت آنها در امتداد جادهها و بزرگراهها بوده است. همچنین امروزه مطالعات فراوانی راجع به
تاثیر ایجاد جنگلهای مصنوعی در مقیاس بزرگ و یا ایجاد فضاهای سبز در مقیاس خرد، برای مقابله با آلودگی صوتی در
محیطهای شهری، انجام شده است؛ که همه این مطالعات نشانگر نقش گیاهان به عنوان مانعی طبیعی برای فرکانسهای
بالا هستند.
گیاهان مختلف بر حسب اندازه ی « گرچه گفته می شود آلودگی صوتی رشد گیاهان را به مخاطره میاندازد ولی به هر حال
اصولا ارتعاش امواج صوتی توسط برگها و « ]۰۲[ ». برگ و تراکم شاخه و برگ و ارتفاعشان بر آلودگی صوتی موثرند
شاخههای درختان جذب میشود و عواملی مانند: اندازهی برگ )در پهن برگان(، تراکم شاخهها، انعطافپذیری، انبوهی و
متراکمی، چرمی بودن برگها و خمش پذیری شاخهها در میزان جذب صوت موثرند. در واقع نوع گونه گیاهی در کاهش
]۰۲[». آلودگی صوتی تاثیر دارد
- مزایای بصری و روان شناسانه استفاده از دیوار سبز
امروزه با توجه به انبوه سازی و گسترش شهرها و کاهش فضای سبز در فضای شهری و فضای داخلی، نقش گیاهان در
زندگی انسانها بسیار کمرنگ شده است. بدین ترتیب نیازمند ترفندهایی برای وارد کردن فضای سبز به محیط داخلی
ساختمان هستیم که یکی از این ترفندها استفاده از دیوار سبز است. دیوارهای سبز، دیوارهای بی روح و کسل کنندهی
داخلی را تبدیل به فضاهایی زیبا و جذاب میکنند که همین امر موجب ارتباط بیشتر کاربران محیط داخلی با طبیعت و
افزایش روحیه و نشاط آنها می شود.
تحقیقات روانشناسان در مورد تأثیر گل و گیاه بر رفتار انسان نشان می دهد که ارتباط با طبیعت و لذت بردن از مناظر «
زیبای آن، راهی ساده اما مهم، جهت کسب آرامش و تلطیف روح و روان انسان است، و توسعه فراوان آن در مجتمع های
از بعد اجتماعی دیوارهای « ]۰[ ». زیستی جمعی می تواند در کاهش بروز خشونت، افسردگی، خودکشی و غیره، مفید باشد
سبز با ادغام طبیعت، ساختمان و زیباسازی محیط زندگی شهروندان موجب ایجاد و ارتقاء نشاط شده و به سلامت جسمی
و روانی شهروندان کمک شایانی می کنند. زیباسازی منظر شهری و بهبود مناظر اطراف ساختمان می تواند به عنوان
]۰۰[» . مزایای اجتماعی این فناوری نو مد نظر قرار گیرد
جونز جنت هاویلند، استاد روانشناسی دانشگاه روگرز نیوجرسی می گوید: نکته جالب توجه درباره نقش گل و گیاه در «
سلامت روحی و روانی افراد آن است که فرد با تماشا کردن، لمس کردن و بوییدن رنگ، طراوت و عطر آن می تواند حالت
روحی نامتعادل خود را تغییر داده و به حال طبیعی باز گرداند. در واقع گل و گیاه عاملی جهت تعدیل رفتار در طول شبانه
روز بوده و هر بار نگاه کردن به آن اتصال عصبی مثبتی در مغز ایجاد می کند. نگاه کردن و لمس گل و گیاه به سرعت
روحیه شخص را تغییر داده و او را شاد و هیجان زده می کند و اولین نشانه آن ایجاد لبخند و تغییر خطوط چهره در جهت
شادی می باشد. افرادی که در محیط منزل یا کارشان گل و گیاه وجود دارد، بیش از دیگران آرام، مهربان، شاد و با گذشت
]۰۰[ ». هستند و این حس را به دیگران نیز انتقال می دهند__
بدین ترتیب استفاده از دیوار سبز در کنار سایر مزایای کاربردی باعث زیبایی محیط داخلی شده و مانند پلی است میان
آثار هنری و طبیعت، که طراوت و نشاط و سرزندگی را به محیط داخلی می آورد.
- نتیجه گیری
پس از معرفی انواع دیوار سبز و بیان ویژگی های هرکدام از آنها پتانسیل ها و مزایای کاربردی دیوار سبز برای ما آشکار شد
و به این نتیجه می رسیم که استفاده از این فناوری در محیط های داخلی ساختمان از جهات متفاوت دارای فواید کاربردی
ای است.
از منظر زیست محیطی، استفاده از این نوع دیوار باعث افزایش فضای سبز در محیط های شهری می شود، کمبود سطح
فضای سبز ناشی از متراکم سازی را جبران می نماید، با کنترل آلودگی های هوا باعث بهبود کیفیت هوای محیط داخلی
ساختمان می شود، که این امر باعث ارتقای سطح سلامت کاربران می شود.
همچنین گیاهانی که در این دیوار به کار برده می شوند، به دلیل ایجاد مانعی برای آلودگی های صوتی، نوعی عایق صدا
هستند و از آلودگی های صوتیِ جزیی در محیط داخلی می کاهند، و به عنوان مانعی برای انتقال صوت در طرفین خود
عمل می کنند.
از منظری دیگر، استفاده از دیوار های سبز در فضای داخلی ساختمان ها باعث افزایش انعطاف پذیری و ایجاد قابلیت های
تفکیک پذیری و تجمیع پذیری در داخل یک ساختمان می شود. و می دانیم که افزایش انعطاف پذیری و تطبیق پذیری
یک ساختمان با نیاز های روز به مثابه افزایش عمر مفید ساختمان و افزایش کارایی آن است.
از طرفی، دیوار سبز با توجه به ایجاد ارتباط نزدیک بین کاربرانِ محیط های داخلی و گیاهانِ طبیعی، علاوه بر ایجاد
جذابیت بصری باعث ارتقای نشاط و ایجاد روحیه ی سرزندگی در بین افراد می شود و از بعد اجتماعی و روانی در جامعه
می تواند موثر واقع شود.
در آخر می توان اظهار داشت که این نوع از محیط سبز، پلی است میان تکنولوژی و طبیعت و پاسخی به متراکم سازی و
انبوه سازی یا به عبارت دیگر تلاشی دوباره برای تماس نزدیک انسان و طبیعت در دوران مدرن است.
مطالب زیر را از دست ندهید
عایق های ساختمانی و عایق کاری رطوبتی در پروژه های ساختمانی و بازسازی
دیدگاهتان را بنویسید